بانک پژوهشی اس ام اس، مقالات، داستان کوتاه – مقالات و نکته های موبایل
استفاده نادرست از تلفن همراه از لحاظ آموزشی، اخلاقی و رفتاری، صدمات جبران ناپذیری را در کودکان و نوجوانان برجای خواهد گذاشت
تغییرات فرهنگی و شغلی، متناسب با پیشرفت فناوری های گوناگون در سراسر دنیا، مردم اکثر جوامع را به استفاده از وسایل ارتباطی مختلف سوق می دهد و تلفن همراه، در این میان سهم بیشتری از توجه افراد را به خود جلب کرده است. چند سالی است که استفاده از تلفن همراه در کشور ما گستره وسیع تری یافته است. کودکان و نوجوانان در مقابل این فناوری که به گستردگی در اطراف خود با آن در ارتباط هستند، عموماً اشتیاق خاصی نشان می دهند.
خبرهای بسیاری در زمینه مضرات استفاده از تلفن همراه در نتیجه تحقیقات متعدد دانشمندان منتشر شده است، اما این مسئله نه تنها هنوز به دغدغه ای برای بزرگسالان تبدیل نشده، بلکه استفاده از آن در میان کودکان و نوجوانان به یک توقع تبدیل شده است هدیه تولد یا جایزه ممتاز شدن در امتحانات مدرسه برای بعضی از کودکان و نوجوانان، یک سیم کارت و یک گوشی تلفن همراه است که حتی گاهی اوقات از گوشی تلفن همراه والدین آنها کارآمدتر و گرانقیمت تر است. بین دانش آموزان دبیرستانی نیز در بسیاری مناطق، داشتن این وسیله و استفاده از آن بسیار معمول شده است.
استفاده از تلفن همراه برای کودکان و نوجوانان، خصوصاً دانش آموزان، از ابعاد مختلفی قابل بررسی است. میترا حکیم شوشتری، روانپزشک، دراین باره می گوید:«به همراه هر نوع وسیله ای که وارد یک جامعه می شود، این نیاز وجود دارد که فرهنگ استفاده از آن نیز به زندگی مردم وارد شود. این مسئله در مورد بچه ها از حساسیت بیشتری برخوردار است و باید نسبت به آن هوشیار بود.»
لزوم و ضرورت استفاده
نکته اول در استفاده از هر وسیله مربوط به فناوری، تعیین وجوه ضرورت به کارگیری آن و تعریف این ضرورت در هر جامعه ای - چه کوچک و چه بزرگ- است. دکتر حکیم شوشتری با اشاره به این نکته، می گوید:«تلفن همراه به کودک این امکان را می دهد که بدون نظارت دقیق و کامل والدین، به مرزهای اطلاعاتی دیگری دسترسی پیدا کند که ممکن است نه تنها نیازی به آنها نداشته باشد، بلکه ورود به آن حریم ها برای او زیانبار نیز باشد. بنابراین لازم است خریداری و استفاده از این وسیله در خانواده، به عنوان یک جامعه که نیاز به پایداری دارد، طبق یک تعریف خاص و مشخص انجام شود و خانواده در مقابل خواسته های فرزندان با درایت عکس العمل نشان دهد.»
دافعه و جاذبه
استفاده نا درست و نابجا از تلفن همراه هم از حیث آموزشی قابل بررسی است و هم از جهت اخلاقی و رفتاری. به نظر فرامرز یغمایی، مدیر انجمن حمایت از حقوق کودکان، از آنجایی که بسترسازی فرهنگی و اجتماعی لازم برای استفاده از تلفن همراه چه در مدارس و چه در جامعه و خانواده صورت نگرفته، در بسیاری از موارد می تواند زیان آور باشد:«حق هر کسی است که از امکانات رفاهی استفاده کند، اما رواج مصرف گرایی و گرایش به تجمل، در این وضعیت به ضرر کودکان است.
با این حال لازم بود پیش از آن که این مسئله در جامعه و خصوصاً در مدارس مورد توجه قرار بگیرد، به آن پرداخته شود، زیرا وقتی حقی را برای کسی قائل می شویم، گرفتن آن و منع کردن او مشکل تر خواهد بود.» از سوی دیگر، دکتر احمدعلی فروغی، متخصص برنامه ریزی آموزشی، معتقد است که استفاده از این وسیله در محیط آموزشی با توجه به شرایط موجود، صحیح نیست و می گوید:«ذهن کودک به راحتی گرفتار جذابیت های وسیله ای چون تلفن همراه می شود، بنابراین وقت زیادی برای آن می گذارد، در نتیجه ذهن او منحرف شده و تمرکز را در این سن محدود می کند. کودکان از سن هفت سالگی به بعد نوعی حالت خودمحوری پیدا می کنند و در مسیر رشد حسی و حرکتی حساسیت های خاصی در مورد آنها وجود دارد. برای استفاده از این وسیله ارتباطی توسط بچه ها، ابتدا باید آگاهی و اطلاعات کافی به خود آنها و همین طور خانواده شان داده شود و معلمان نیز در این زمینه آموزش های لازم را ببینند. برای این کار می توان کارگاه هایی با مشارکت خانواده ها و انجمن اولیا و مربیان تشکیل داد که در آنها راجع به عوارض و تأثیرات استفاده از تلفن همراه صحبت و همفکری شود.»
آنچه از دستورالعمل استفاده از تلفن همراه تا به امروز اجرا شده، تنها منع از آوردن این وسیله به کلاس و استفاده از آن در این محیط بوده است. البته بسیاری هنوز از این دستورالعمل اطلاعی ندارند و این مورد، تنها بخشی از اظهارات معاون آموزش و نوآوری وزارت آموزش و پرورش است که در این خصوص به نحوه تنبیه دانش آموزان نیز اشاره کرده و می گوید:«اگر دانش آموزی در کلاس از تلفن همراه استفاده کند، جریمه او این خواهد بود که گوشی تلفنش توقیف شده و بعد از ساعت درسی به او بازگردانده می شود. تنبیه دیگری در این زمینه در نظر گرفته نشده است.» به همراه داشتن موبایل در ساعات دیگر در مدرسه مسائل دیگری را به دنبال دارد که تنها در چارچوب کلاس درس و مشکلات آموزشی در آن مقطع زمانی خلاصه نمی شوند. به عقیده امید تهرانی زاده، حقوقدان، از جنبه جرم شناختی، وجود تجهیزات جانبی همچون دوربین های پیشرفته و باکیفیت روی گوشی های تلفن همراه، فضای متزلزلی برای استفاده های نابجا از موبایل می تواند پدید آورد؛ رفتارهای مشکل آفرینی که نه تنها بزرگسالان، بلکه کودکان را نیز درگیر می کند:«مشکلاتی که در این حیطه می تواند پدید آید از یک سو خود فرد را در خطر قرار می دهد و از سوی دیگر برای دیگران ایجاد خطر می کند. در مورد اول، پیام های چند رسانه ای مختلفی که بویژه از طریق بلوتوث فرستاده می شوند، اکثر اوقات هدفمند هستند و در آنها برای نوجوانان، خصوصاً برای دختران، اهداف نابهنجاری دنبال می شود. از آنجایی که بچه ها، کنجکاو و مشتاق برای آشنایی با دیگران هستند، ممکن است با فرستنده این پیام ها ارتباط برقرار کنند و در نهایت مورد سوء استفاده قرار گیرند. به جرأت می توان گفت ۷۰ درصد از سوء استفاده از کودکان از طریق تلفن همراه صورت می گیرد و نسبت به اینترنت پرخطرتر محسوب می شود.»
نظارت بر رفتارهای ارتباطی فرزندان، وظیفه ای است که والدین باید آن را به موقع و دقیق در نظر داشته باشند. به نظر دکتر حکیم شوشتری، روانپزشک، کودک هنگام استفاده از موبایل در معرض آگاهی از اطلاعاتی قرار می گیرد که ممکن است مناسب سن او نباشد و زمینه های کودک آزاری را فراهم کند:« به تجربه دیده شده کودکانی که تلفن همراه دارند، خستگی پذیرتر هستند و افت اعتماد به نفس پیدا می کنند. علاوه بر این نشانه های بی قراری و استرس نیز در این کودکان مشهودتر است. آنها دچار اختلال در خواب می شوند و بیدارشدن های مکرر را تجربه می کنند. این رفتار نتیجه گوش به زنگ بودن فرد در طول روز است. ارتباط کنترل نشده بچه ها با افراد دیگر از طریق موبایل، امکان برانگیختگی و زمینه های پرخاشگری را در آنها افزایش می دهد و کودک مهارت های واکنشی مورد نیاز خود را کسب نکرده، در عین حال در کنترل خشم نیز ضعیف عمل می کند. بچه ها در سنین پائین خیلی زود هیجان زده می شوند و در سنین نوجوانی که علاقه به ارتباط با افراد دیگر دارند، سریعاً تحت تأثیر قرار می گیرند اما آگاهی کافی نسبت به پیامد رفتار خود ندارند.» این روانپزشک، مدیریت استفاده از این وسیله را تنها در قالب تعریف شده در یک خانواده ممکن می داند.
الگوهای متضاد
در اکثر موارد والدین بدون آن که خودشان آگاهی کافی از امکانات موجود در یک گوشی تلفن همراه داشته باشند، برای فرزندشان دستگاهی را خریداری می کنند که او نیز تا حد زیادی از روی رقابت با دوستانش آن را انتخاب کرده است. دکتر محمدحسین فرجاد، آسیب شناس اجتماعی، تبلیغات گسترده این وسیله ارتباطی را عامل تغییر تعاملات کودکان و نوجوانان در گروه های همسالان می داند و می گوید:«اگر به کودکان و نوجوانان آگاهی بدهیم، برای عمل به محدودیت هایی که به نفع خود آنها است، همکاری می کنند و خودشان پیشقدم می شوند.»
امید تهرانی زاده، حقوقدان، پیامدهای منفی استفاده بچه ها از تلفن همراه را از جنبه ایجاد خطر برای دیگران نیز قابل بررسی دانسته و بسیار مهم می خواند. این مشاور خانواده می گوید: «تجهیزات جانبی گوشی های تلفن همراه، مانند دوربین های دیجیتال، ممکن است تبدیل به وسیله ای برای ورود به حریم خصوصی دیگران شود. در مدارس در زنگ های تفریح و در زنگ های ورزش، بویژه در مدارس دخترانه، این امکان وجود دارد که دانش آموزان چه فهمیده و از روی آگاهی، چه از روی بچگی و نادانی، برای دوستان و همکلاسی های خود مشکل ایجاد کنند. برای نمونه یک دانش آموز دختر عکس هایی از همکلاسی اش با دوربین موبایل انداخته بود که ممکن بود به دست افراد غریبه بیفتد و مشکلات حادتری ایجاد کند. دختربچه ای که از او عکس گرفته شده بود، دچار آسیب های روانی شدید شده و حتی ممکن بود ترک تحصیل کند. چنین رفتارهایی ناشی از اختیار کاذبی است که به کودک داده می شود و او را به طعمه ای تبدیل می کند که منظور هدف سودجویان قرار می گیرد.»
ریشه های آگاهی
نبودن توانایی و مهارت های موردنیاز برای بروز رفتار واکنشی متناسب با شرایط از سوی کودکان و نوجوانان تا حد زیادی به ریشه های خانوادگی وابسته است و از ناآگاهی های اجتماعی نشأت می گیرد. دکتر سعید معدنی، جامعه شناس می گوید:«نو بودن پدیده استفاده از تلفن همراه در میان کودکان و نوجوانان، امکان آمادگی برای رفتار مطابق نیاز را محدود می کند. کودک مجذوب پیام هایی می شود که بشدت توجه او را جلب می کنند. ارسال و دریافت اطلاعات به سرعت نوعی حالت اعتیاد را ایجاد می کنند که موجب اجتماعی شدن یک سویه و غیرفعال کودک می شود. مشغول شدن ذهن کودک، در شرایطی که قدرت تجزیه و تحلیل کافی برای واکنش نشان دادن در اختیار او نیست و قدرت برخورد با آن را ندارد، او را تبدیل به عنصر منفعلی می کند که در کسب مهارت های اجتماعی و ارتباط فعالانه با اعضای خانواده و جامعه دچار مشکل می شود.»
راه کارهای هدایت
مضرات قرار گرفتن بیش از حد در معرض امواج مسئله قابل بحثی است که به گفته دکتر شاهین آخوندزاده، روانپزشک و متخصص نوروسایکوفارماکولوژی، اگرچه هنوز صد در صد ثابت نشده است اما لازم است که مورد توجه قرار گیرد. علی گورانی، کارشناس مسئول بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت، متمرکز شدن امواج پراکنده در محیط توسط موبایل به سوی کودک را شرایط پرخطری عنوان می کند که لازم است نسبت به آن هوشیار باشیم: «کودکان و نوجوانان از آنجایی که در سن رشد هستند،آسیب پذیری بیشتری دارند و طبق تعاریف سازمان جهانی بهداشت، بهتر است کمتر در معرض پرتوهای مربوط به وسایل ارتباطی قرار گیرند.»
در بسیاری از کشورهای دنیا برای کنترل استفاده بچه ها از تلفن همراه، دستگاه های مخصوص این گروه سنی تولید می شود که مطابق نیاز آنها طراحی شده است. امید تهرانی زاده، حقوقدان و مشاور خانواده، نبود تفکر صنعتی و فناوری مناسب کودکان را دلیل آن می داند که در کشور ما موبایل مختص سنین زیر ۱۸ سال مفهومی نداشته باشد:«شیوه های منعی هرگز نتیجه مناسبی برای سیستم آموزشی و تربیتی به همراه ندارند. دور شدن از نگاه سلبی و توجه به وجه مؤثر اجتماعی آموزش و آگاهی، تنها روشی است که با آن می توان علاوه بر احترام به حرمت نفس فرزندان، نسبت به مسائل مربوط به ارتباطات آنها کنترل و نظارت کافی داشت.»
فرزانه فخریان
روزنامه ایران ( www.iran-newspaper.com
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر